श्री देवचन्द्रको जन्म ११ अक्टोबर १५8१ (विक्रम संवत् 1638) मा माटु मेहता र कुँवर बाईको घरमा भएको थियो। Matu मेहता उमरकोट, सिन्ध (अब पाकिस्तान मा) को शहर मा एक ठूलो व्यापारी थियो।

पाँच वर्षको कलिलो उमेरमा पनि देवचन्द्र चिन्तनमा हराउँथे। उहाँ सधैं सोच्नुहुन्थ्यो – “म को हुँ?”, “यो संसार के हो?”, “म कहाँ बाट आएको छु?”, “यो संसारको सृष्टिकर्ता को हो?” यो संसार? ” उहाँ सन्तहरु को संगित को धेरै मन पराउनुहुन्थ्यो र उनीहरुलाई यी प्रश्नहरु सोध्नुहुन्थ्यो, तर कसैले उनलाई सन्तुष्ट गर्न सकेनन्।

15 वर्षको उमेरमा श्री देवचन्द्र आफ्नो घर छोडेर गुजरातको एउटा शहर भोजनगर गए, जहाँ उनले धेरै सन्तहरुलाई भेटे। प्रत्येक एक पूजा को एक फरक रूप सुझाव दिए। श्री देवचन्द्र प्रत्येक को सुझाव को पालन गरे। उसले धेरै तनाव दियो तर उसको दिमागमा प्रश्नहरु अझै उसलाई परेशान गरिरहेका थिए। प्रचलित रीतिरिवाज र अनावश्यक बहाना र अन्धविश्वास सधैं उसलाई परेशान गर्दछ। उहाँ धर्म को एक साँचो रूप र प्रभु सम्म पुग्न को लागी सजिलो तरीका को खोजी मा हुनुहुन्थ्यो।

श्री देवचन्द्र कुनै पनि धर्म को नाम मा अनुष्ठान को पालन मा विश्वास गर्दैनन्। उनको पुष्टि विश्वास एक महान जीवन बिताउन को लागी थियो, यो यान्त्रिक पूजा र प्रार्थना को जप गर्नु भन्दा कहीं धेरै महत्त्वपूर्ण थियो। जब देवचन्द्रले यो कुरा अरुलाई बुझाउनुभयो, सबैलाई थाहा भयो कि उसले धर्मको वास्तविक रूप बुझेको छ। श्री देवचन्द्रले उनीहरुलाई भने कि उनी आत्मा को पोषण मा विश्वास गर्छन्। “भगवान को एक झलक र उहाँको महिमा को कथाहरु सुन्नु शरीर को लागी खाना जस्तै आत्मा को लागी महत्वपूर्ण छ।”

एक कठोर आत्म-अनुशासन पार गरे पछि, श्री देवचन्द्रले भगवान को एक झलक पाउनुभयो र उनी आफ्नो आन्तरिक आनन्द महसुस गरे। भगवान श्री कृष्ण, उहाँको सामुन्ने देखा पर्नुभयो र उहाँलाई उही प्रश्न सोध्नुभयो जो पहिले नै उसलाई परेशान गरिरहेको थियो – “तिमी को हौ?” – प्रभुले सोध्नुभयो – “तपाइँ किन यस संसारमा आउनुभयो?”। “मेरो भगवान!” श्री देवचन्द्रले जवाफ दिए – “तपाइँ मलाई उही प्रश्न सोधिरहनुभएको छ जुन मलाई बचपन देखि नै परेशान गर्दै आएको छ। म तपाइँको उपस्थिति को बारे मा सचेत छु र जान्दछु कि तपाइँ मेरो मुक्तिदाता हुनुहुन्छ तर म संसार मा घटनाहरु र जीवन र धर्म को बारे मा गलत धारणाहरु द्वारा भ्रमित छु। कृपया मेरो शंका हटाउनुहोस् र मलाई सही बाटो देखाउनुहोस्। भगवान कृष्णले उनलाई ” तारतम मन्त्र” दिनुभयो जसले उनको सबै शंकाहरु लाई हटायो। तारतम एक संस्कृत शब्द हो जुन दुई शब्दहरु को संयोजन हो – “तार” र “तम”। यो माथिको र यस ब्रह्माण्ड भन्दा बाहिरको ज्ञान को संकेत गर्दछ। Tartam अभिन्न ज्ञान हो जो विनाशशील संसार र अक्षर ब्राह्मण र भगवान सर्वोच्च को अविनाशी इकाई को बीच अंतर देखाउँछ। यो पनि रचनाहरु र यसको आत्माहरु को तीन प्रकार को बीच सम्बन्ध देखाउँछ।

भगवान श्री कृष्ण को रूप मा आफ्नो नाम प्रकट गर्नुभयो र उनको अनन्त निवास को बारे मा व्याख्या गर्नुभयो। उनले देवचन्द्रलाई यस तथ्यको बारेमा प्रबुद्ध पारे कि उनी उनको पति श्यामा थिए-सच्चिदानन्द ब्राह्मण को आनन्द भाग, जो अन्य दिव्य आत्माहरु संग, यस दुनियाँ मा दुख र दु: ख को अनुभव गर्न को लागी आएका छन्, ताकि उनीहरु अन्ततः आफ्नो आनन्दित अवस्था को अनुभूति पाउन सकून्। । “दुर्भाग्यवश, ती प्रबुद्ध आत्माहरु,” भगवान कृष्णले भन्नुभयो, “संसारको मृगजलमा डुबेको छ। म तपाइँलाई यी आत्माहरु लाई जगाउने मन्त्र र शक्ति दिदैछु। उनीहरुलाई उनीहरुको मूल साँचो घर, परमधाममा फिर्ता ल्याउनुहोस्। आत्माहरु को जागरण को यो आन्दोलन “जगनी” को रूप मा परिचित थियो। यो अभिन्न ज्ञान को सहायता संग – “Tartam”, श्री देवचन्द्र भगवान द्वारा नियुक्त काम शुरू गरे। धेरै आत्माहरु आफ्नो साँचो मूल स्थिति को लागी जागृत भएका थिए र उनीहरुले अनन्त आनन्द को अनुभव गरे।

श्री देवचन्द्र यति लोकप्रिय भए कि छोटो समय भित्रै उनीहरुको मण्डलीहरुमा ठूलो भीड थियो। उहाँको उपदेश सबै हिन्दू धर्मशास्त्र को सार निहित। उहाँले “सच्चिदानन्द” को व्याख्या गर्नुभयो – भगवान सत्य, शाश्वत आनन्द र चेतना सर्वोच्च को प्रतीक हुनुहुन्छ। उनले स्पष्ट पारे कि यो भ्रामक दु: खी संसार अनन्त आत्माहरु को लागी बनाईएको हो, ताकि उनीहरु आफ्नो “सच्चिदानन्द” राज्य को राम्रो कदर गर्न सकून्। श्री देवचन्द्रले भने कि, यी अनुभवहरु पछि, उनीहरु आफ्नो अनन्त घर, परमधाम फर्कनु पर्छ।

श्री देवचन्द्रले व्याख्या गरे कि परमात्मा, मानव रूप मा, यस ब्रह्माण्ड मा आउँदा जब पनी आउनुहुन्छ र जब सम्म यो आवश्यक छ रहन्छ। तेसैले धेरै “अवतार”, अगमवक्ताहरु, महान आत्माहरु; समय समयमा यस संसारमा आउन जारी राख्नुहोस्। उनीहरु यस संसारलाई सुधार्नको लागि सर्वोच्च ज्ञान ल्याउँछन् तर जसरी सपनामा केहि हुदैन, त्यसरी नै यस संसारको हालत उस्तै रहन्छ। केहि आत्माहरु, परमात्माहरु, आफ्नो काल्पनिक अवस्था बाट उठ्छन् र आफ्नो अनन्त निवासमा फर्कन्छन्। सबै शास्त्रहरु उनीहरुको लागी हुन् र केवल उनीहरु आफ्नो साँचो अर्थ बुझ्न सक्छन्।

ब्रह्माण्ड को सृष्टिको सम्बन्धमा; श्री देवचन्द्र को विचार भागवत मा जस्तै थिए। सृष्टिको प्रक्रिया प्रभुको दुई शक्तिहरु संग हुन्छ। Kalmaya प्रकार जसमा भगवान कृष्ण को Braj वा बचपन को खेल अधिनियमित थियो को विनाशकारी अन्धकार संसार सिर्जना गर्दछ। योगमाया जसले उज्यालो संसार (बृन्दावन) को सृष्टि गर्नुभयो, जहाँ रस लीला बनाइएको थियो। सृष्टि को लागी; सर्वप्रथम मोह – लगाव र अहंकार सिर्जना गरियो। तब तीन गुण वा गुण (सत, राज, तम) र त्यसपछि पाँच तत्व (पृथ्वी, पानी, वायु, अग्नि, आकाश) सृष्टि गरियो। यी संग, .4.४ मिलियन प्रजातिहरु संग सारा संसार, अस्तित्व मा आउँछ र जीव एक मानव को रूप मा तल्लो बाट उच्चतम रूप मा विकसित हुन्छ। ब्राह्मी आत्माहरु मानव रूप मा उत्रिए र ब्रिज लीला, रस लीला मा संसार को खेल को अनुभव गरे। अब उनीहरु तेस्रो अभिनय जगनी लीला को लागी आएका छन्,

जब श्री देवचन्द्रले प्रवचन दिए, मानिसहरु गहिरो तल्लीन भए। धेरै समय, उनीहरु दही को मन्थन र संगीत र नृत्य को ब्रह्मांडीय कम्पन जस्तै ब्रज र रस लीला को नाटक को आवाज सुन्नेछन्। यी अनुभवहरु को परमाना धेरै मानिसहरु लाई Pranami तह मा ल्याईयो। श्री मेहराज ठाकुर, पछि श्री प्राणनाथ को रूप मा परिचित, ती मध्ये एक थिए।

श्री देवचन्द्रले जामनगर, गुजरात मा श्री नौतमपुरी धाम (खिजादा मन्दिर) को स्थापना गर्नुभयो, कृष्ण प्रणामी आस्थाको तीन ठूला केन्द्रहरु मध्ये पहिलो। संवत १6१२ मा, भादोनको अँध्यारो आधा महिनाको चौधौं दिनमा – हिन्दू वर्षको छैठौं महिनामा, देवचन्द्रले धर्म आध्यात्मिक जागरणका सबै जिम्मेवारीहरु आफ्ना प्रमुख विद्यार्थी मेहराज ठाकुरलाई सुम्पिदिए जसलाई पछि महामती प्राणनाथ भनियो, र उच्चतम मा बस्न को लागी बिदा भए। निवास “परमधाम”।