पिताश्री गोपीलाल बजगाँई पुत्र म मोहनलाल बजगाँई वि.सं. १९९५ साल आषाढमा जन्मेको व्यक्ति वि.सं. २००२ साल श्रावण आइपुग्दा ७ वर्षको उमेर पूरा गरी ८ वर्षमा टेकेको मात्र थिएँ । मलाई यो सानो छ, यसले ठूलो भएपछि धर्मको पालन गर्छ कि गर्दैन भनेर युगलदास महाराजले तारतम मन्त्र सुनाउनु भएको थिएन । गलामा तुलसीको माला लगाइ दिनुभएको थियो । मेरो पिताजी भने पहिलेदेखि नै प्रणामी धर्ममा दीक्षित हुनुहुन्थ्यो । काभ्रेमा हाम्रो घर नजिकै युगलदास महाराजले काँचो इटाले बनेको, खरको छाना भएको, बाहिर दलान निकालेको, माथि बार्दली भएको श्रीकृष्ण प्रणामी मन्दिर (घर) बनाउनु भएको थियो । त्यस मन्दिरमा गाउँका बुढाबुढी, बालबालिका, स्थानीय किसान एवं श्रमजीवी नारी, पुरुष सबै मेला, पर्वमा जम्मा भइ भजन कीर्तन, आरती, पूजा, पाठ, प्रवचन आदिमा सरीक हुन्थे । त्यस मन्दिरमा तल १०० जनार माथि १०० जना जति अदडाउँथै ।

त्यस मन्दिरमा प्रतिवर्ष श्रावण महिनामा बीतक कथा हुन्थ्यो । त्यो २००२ सालको श्रावण महिनामा पनि महामति प्राणनाथको धाम गमनको दिन त्यहाँ आरती र भजन कीर्तन भइरहेको थियो । रातको १२ बजेको आरती गरेर भक्तजन भजन गाउँदै थिए। तिनताका मुकुन्ददास महाराजका भजन गाइन्थ्यो। भजन गाउँदै जाँदा रातको दुई बज्यो । मुकुन्ददासको– “परदेशी भाइ हो, घरकी सुद्धी बिसरी…’ नामको निम्न भजन गाइँदै थियो |

परदेशी भाई हो घरकी सुद्धी बिसरी ।
दशमास गर्भ ज्वाला भितर, रक्षाकरत हरी ।।
कबूल करार कियो, प्रभु नाम सुमिरनको
सुन्दर देह धरी ।।१।।
आये परे भवके सागरमे, मोहके कृप परी ।
दोय फिरस्ते संग रहत है,
देह चले नगरी ।।२।।
परे आई जमराजकी गटरी,
जोर करे जवरी ।
क्या तुम ल्याए क्या लैजावै ।
रोवत नयन भरी ।।३।|
मात पिता भाई बन्धु सबजुरे
कोई न करे खबरी,
कहत मुकुन्द मुर्ख कव चेते, गली परे सकरी ।।४।।

अकस्मात्‌ पुलिसले मन्दिरलाई घेरा हाल्यो । त्यतिखेर फूलवारीबाट पक्रेर ल्याएका प्रणामीलाई तलै छिंडीमा थुनेर केही पुलिस माथि उक्ले । उनीहरूले हप्काउँदै प्रणामीलाई यहाँ के हुँदैछ ? तिमीहरू के गर्दैछौ भनि सोधे। हामी कृष्णको भजन गर्दैछौं भनेर आत्तिएका प्रणामीले जवाफ दिए । तिमीहरूका कृष्ण हेरौं त भन्दै पुलिसले मन्दिरमा पुगेर राजश्यामाजीका दुईवटा मुकुट प्रतिस्थापन गरेको श्रृंगारलाई लडाइ दिए । श्रृगारमा दुईवटा सुनका मुकुट थिए । ती मुकुट दयालदास महाराजले आफ्ना शिष्य पं. कमलदास आचार्यलाई दिनुभएको थियो । कमलदास आचार्य मार्फत नै ती मुकुट त्यहाँ श्रृंगारमा राखिएका थिए । यो भोटेको घ्याङ्‌ हो भन्दै मन्दिर लडाएर सुनका मुकुट अलप पारे । त्यहाँ रुवावासी र हाहाकार मच्चियो ।

रातको अन्धकारमा पुलिसले ताण्डव नृत्य मच्चायो । बुढाबुढी बालबालिका सबै रुन कराउन थाले । गलामा तुलसीका माला लगाउने जतिलाई पुलिसले निर्मम तरिकाले कुटपिट गत्यो । पुलिसको प्रतिकार गर्ने शक्ति कसैमा थिएन । माला लगाउने जति सबैलाई नाम्लोको डोरीले पाता फर्काएर बाँध्यो । यसरी दुवै हात पछाडि लगेर बाँधिनेमा स्त्री, पुरुष दुवै थिए । म सात वर्षको हुनाले मलाई थुनेर मात्र राखे, बाँधेनन्‌ । यसरी रातको दुई बजेदेखि बिहान करिव ७ बजेसम्म हामी पुलिसको घेराभित्र रह्यौं ।

त्यस मन्दिरमा मेला, पर्व चलाउन धेरै सामान एकत्रित गरिएको थियो । ती सामानमा ४ वटा खडकोँला, ३ वटा चामल राख्ने तामाका घ्याम्पी, ४ वय गाग्री, 5 वय करुवा, १५ वटा अम्खोरा, २२ वय चरेसका थाल, एक डोको अन्य भाँडाकुँडा, ९ मुरी धान, ५,६ पाथी गहुँको पीठो आदि थिए । ती सबै सामान र खाद्य पदार्थ तालुकदार टीकादत्त मैनालीलाई जिम्मा दियो । यसरी सामान जिम्मा लगाएपछि फूलबारी र काभ्रेका गरी करीव २०० जनालाई रामदल पल्टनको समेत सहयोग लिएर काभ्रेबाट काठमाडौं तर्फ नाङ्गै खुट्टा हिँडाउन थालियो । पहाडी पथरिलो बाटो विस्तार विस्तार पार गर्दै धुलिखेल, बनेपा हुँदै साङ्गा भञ्ज्याङ्ग ल्याइ पुस्यायो । दुवैतिर पुलिस र रामदल पल्टनका जवान र बीचमा प्रणामी भक्तजनलाईराखेर साङ्गा ल्याइ पुच्याएपछि तिनले दही, च्यूरा र सखर खान पाए। सो खाने प्रवन्ध वनेपाका भीमबहादुरवादे श्रेष्ठजीले मिलाउनु भएको रहेछ । खाने बेलामा मात्र पाता कसेको डोरी फुकाइयो । यसरी यातनादिएर ती भक्तजनलाई भक्तपुरको माल अड्डा नजिकै राखियो । रात परि हाल्यो । भक्तजनहरूले आफ्नैपैसाले च्यूरा र सखर किन्न पठाए । च्यूरा र सखर पानीसँग निलेर पाता कसेको कस्यै भक्तजनलेभक्तपुरमा रात गुजारे । बाटोभरी पाता कसेर ल्याएका भक्तजनको ताँती हेर्नेहरू मुखामुख गर्थे, के भएकोहो भनेर आश्चर्य मान्दथे । कोही बोल्न सक्दैनथ्यो । राणा शासनको दवदवामा चूँ सम्म गर्न सक्ने साहसकसैमा थिएन |

भक्तपुरमा रात गुजारेपछि त्यसको भोलिपल्ट ठिमी गठठाघरमा भक्तजनलाई ल्याइ पुस्याइयो।त्यहाँ पुगेपछि पुलिसले सबैको डोरी फुकायो र साँझ परुञ्जेलसम्ममा डिल्लीबजार पुस्यायो ।रातभर डिल्लीबजार खोरमा राखेर भोलिपल्ट बिहान १० बजे सिंहदरबारमा श्री ३ जुद्धशमशेरसमक्ष हाजिर गरायो । त्यत्तिखेर श्री ३ जुद्धशमसेर पटाङ्गिनीमा उभिएका रहेछन्‌ । उनका नजिकैउनका कान्छाभाइ हरि शमसेर पनि उभिएका रहेछन्‌ । तीन रातको निद्रा र दुई दिनको हिँडाइलेबाल, वृद्ध, युवा सबै थकित र व्यथित थिए । त्यत्रो समूहमा बालबालिका, बुढाबुढी, दीनहीनअवस्थामा देखेर जुद्ध शमशेरले यिनलाई किन पक्रेर ल्याएको भनेर प्रश्न गरे । पक्रेर ल्याउनेब्रिगेड कमाण्डर (सायद्‌)ले केही भन्न नपाउँदै जुद्ध शमशेरले हरि शमशेरलाई ‘ए साना कान्छा!तैंले यो के भएको हो हेर्नू भनेर हुकुम दिए । त्यसपछि हरि शमशेरले ती भक्तजन र विग्रेडकमाण्डरलाई अन्यत्र लगि सोधपुछ गर्न थाले ।
हरि शमशेर- विग्रेड ! किन यी बुढाबुढी, बालबालिका लगायत यत्तिका मानिसलाई पक्रेर ल्याइस्‌ ?
ब्रिगेड कमाण्डर- सरकार ! यिनीहरू लोग्ने मान्छे र आइमाइसँगै एउटै कोठामा बसी भजन गर्दा रहेछन्‌। यिनीहरू उपर उजुर परेकोले पत्रेर ल्याएको हुँ।
हरि शमशेर- पहाडमा गरीवहरूको घर सानो होला, दीन हीन अवस्था होला, त्यस्तो परिस्थितिमा एकै ठाउँमा बसेर भजन कोर्तन नगरे कहाँ बसेर गर्छन्‌ त । यही आधारमा तैंले पक्रेर ल्याइस ?
ब्रिगेड कमाण्डर- सरकार ! यिनीहरू किताबको पूजा गर्छन भनेर पनि उजुर परेको छ। पक्रिनाको अर्को आधार यो पनि हो।
हरि शमशेर- किताबको पूजा किन गर्नु हुँदैन ? के हामी गीता, भागवत, वेद आदि ग्रन्थको पूजा गर्दैनौं ? किताबको पूजा बाङ्‌मयी पूजा हो । किताबको पूजा गर्छन्‌ भनेर पक्रिनु मूर्खता हो ।
ब्रिगेड कमाण्डर- सरकार ! यिनीहरू माछा मासु पनि खाँदा रहेनछन्‌ । देवी देवतालाई बली दिएको प्रसाद पनि खाँदा रहेनछन्‌ |
हरि शमशेर – माछा मासु खानु उचित होइन । देवी देवताले आफ्ना सन्तती, प्राणीको मासु खाँदैनन्‌। माछा मासुको भोजन आसुरी भोजन हो । त्यो विवेकशील मानिसले खाने चीज होइन ।
ब्रिगेड कमाण्डर- सरकार ! यिनीहरूको धर्म मुसलमानी धर्म हो भन्ने आरोप लागेको छ। विदेशी धर्म फैलायो भन्ने उजुर परेको छ । (त्यो कुरा सुनेपछि खोसेर ल्याएको बीतक खोलेर पढ्न लगाइयो । बीतकका चौपाई पढ्दा औरंगजेब भन्ने शब्द आयो । त्यो शब्द सुनेपछि मुसलमानी धर्म रहेछ सरकार भनेर त्यहाँ उपस्थित व्यक्तिले हरि शम्शेरलाई सुनाए ।)
हरि शमशेर- औरगजेबको नाम आउँदैमा धर्मलाई मुसलमानी धर्म भन्न सकिन्न । संस्कृत, हिन्दी, अंग्रेजी, अरबी जुनसुकै भाषा भएपनि ती भाषामा भगवानको भजन गर्न सकिन्छ । भाषा नै धर्म होइन । भाषा त माध्यम मात्र हो । हरेक देशको भाषा फरक हुन्छ। भगवानले मानव जातिका सब भाषा बुभनुहुन्छ। कुराको सन्दर्भ र परिस्थिति नबुझी मुसलमानी धर्म भन्न मिल्दैन ।
ब्रिगेड कमाण्डर- सरकार ! यिनीहरू तुलसीको माला लगाउँदा रहेछन्‌ तर तुलसीको पूजा गर्दा रहेनछन्‌।हरि शमशेर- के यो कुरा साँचो हो ? के तिमीहरूले तुलसीको माला मात्र लाउने तर तुलसीको पूजा गर्ने गरेका छैनौ ।
प्रणामी भक्तजन- गरीवप्रवर सरकार ! हो, हामी तुलसीको माला धारण गछौं । हाम्रो हिन्दू परम्परामा मर्ने अवस्थामा तुलसीको मोठमा बिरामीलाई राखिन्छ। यो मनुष्य चोला अनित्य छ। कहाँ र कहिले मरण हुन्छ, त्यो कसैले जान्दैन । मर्ने बेलामा तुलसीको मोठ भेटिन्छ वा भेटिदैन केही थाहा छैन । त्यसैले हामी गलामा तुलसीको माला लगाएर आफ्नो शरीरलाई नै तुलसीको मोठ तुल्य बनाउँछौ । तुलसीको यत्रो सम्मान गरेर तुलसीको माला धारण गर्नु एक प्रकारको पूजा नै हो भन्ने हाम्रो मान्यता छ। जो हुकुम, सरकार ।
हरि शमशेर- ओहो ! तिमीहरूले कत्रो गहिरो कुरा गच्यौ । शरीरलाई नै तुलसीको मोठ बनाएपछि कृत्रिम मोठ किन चाहियो । मैले त यस्तो कुरा सोचेकै थिइन्‌ क्याबात ! तिमीहरूको ज्ञान उच्च कोटिको रहेछ। ल अब, तिमीहरूले मलाई एउटा भजन सुनाञ । (तब प्रणामी भक्तजनले एक स्वरले निम्न भजन गाए)

श्री राज आधार, सुख संचार
भवभय हार, प्राण आधार, सुनो पुकार बार बार ।
कष्ट निवारं, दुःख बिडार, अवगुण हार प्राण आधार … …
भक्त उधार, प्रभु भव पार, करुणा कार, प्राण आधार … …
व्रज रास विहार, चिद्घन सार, कृष्ण मुरार, प्राण आधार … …
नवतन तन धारं, तमको दरं, जय जय कार, प्राण आधार … …
सब साथ उधारं, अक्षर पार, देह धाम विहार, प्राण आधार … …

(त्यो भजन र त्यसका शब्द सुनेपछि हरि शमशेर अत्यन्त खुशी भएर भन्न थाले ।)
हरि शमशेर- लौ अब, नडराइकन भन । तिमीहरूलाई पुलिसले के के गन्यो ?प्रणामी भक्तजन- सरकार | हामीलाई पुलिसले कुटपीट गच्यो, पाता कस्यो । पाता कसेको डोरीको डाम नाडीमा छदैछ भनेर ती भक्तले हरि शम्सेरलाई डाम देखाए । सो डाम देखेर हरि शमशेरले ब्रिगेड कमाण्डरतिर फर्केर भने-
हरि शमशेर- ए पशु । तैंले यिनीहरूलाई किन पाता कसिस्‌ । यिनीहरू डाका पनि होइनन्‌, ज्यानमारा पनि होइनन्‌ । यत्ति भनेर हरि शमशेरले त्यो ब्रिगेड कमाण्डरलाई छडीले ३ पटक हाने । किन भोटेको घ्याङ्‌ भनेर मन्दिर भत्काइस भन्दै ५ पटक कोर्रा लगाए । अनि सम्बन्धित अड्डाको सुब्बालाई बोलाएर त्यो ब्रिगेड कमाण्डरलाई तुरुन्तै अयोग्य हुने गरी ने.रु. ३००- (तीनसय) जरिवाना गरेर तीन महिना कैद गर्नु भन्ने हुकुम दिए । साथै भक्तजनलाई तुरुन्त छोडने आदेश दिए । भक्तजन तर्फ फर्केर तिमीहरूले निर्धक्क भएर कृष्णको भजन गर्नू भनी सुनाए । (यत्तिकैमा त्यहाँ उपस्थित काभ्रेको लीलानाथ प्याकुरेलले पुजारीलाई तारेखमा राखौँ, सरकार | भनेर विन्ती चढायो) । त्यो सुनेर हरि शमशेरले पुनः भने-
हरि शमशेर- त्यसो भए गढी गोस्वाराले बुझेर हेर्नु भनी अर्को आदेश दिए । (सबै भक्तजनहरू आ-आफ्ना घर फर्के । पुजारीलाई तारेखमा राखौं भनेकाले युगलदास महाराज लगायत केही व्यक्तिले तारेख बोक्नु पस्यो । पूर्व १ नं. चौताराका हाकिमहरूले गाउँका छुल्याहाहरूको फरेबी कुरा सुनेर युगलदास महाराज र लल्लू कुमार शाहीलाई ५०, ५0 रुपैया जरिवाना तिरायो र ढुंखर्क, भीडावारी, होक्से, दाप्चा, काभ्रे, भूखर्कमा जान नपाउने र आइन्दा धर्म प्रचार गर्ने छैन भनि लेखिएको जाली कागजमा सहिछाप गर्न लगायो । पुजारीलाई रु. १।- जरिवाना गरायो । माथिल्लो तहबाट सफाइ पाइसकेपछि पनि गाउँका विरोधीहरूले अड्डाका कर्मचारीलाई समेत हात लिएर जरिवाना गर्ने र धर्म प्रचारमा बन्देज लगाउने काम गरे । प्रणामीहरूले बसोबास गरेको क्षेत्रमा घरको खान तलासी लिन आउँछरे भन्ने यस्तो त्रास फैलाइयो । घरमा तारतम सागर राखेका प्रणामीले ग्रन्थलाई गाउ्होमा लुकाउने काम समेत गर्नु पन्यो । प्रणामीका विवाह व्रतबन्धमा पुरोहितहरू कर्म काण्ड गर्न नआउने भए । गाउँमा झारो, पर्म बन्द गराए ।एक प्रकारले समाजमा प्रणामी र प्रणामी इतरका व्यक्तिबीच पानी बाराबार पय यसरी समाजमा वैमनस्य फैलाउनेमा फूलबारीका पं. देवीप्रसाद ओझा र काभ्रेक कृष्णचन्द्र बराल तथा रामप्रसाद सिग्देल थिए। वि.सं. २००२ सालमा प्रणामीहरूलाई यसरी सामाजिक रूपमै तिरस्कार गरियो । प्रणामी बन्धुहरूले पनि एकताबद्ध ती बाधा व्यवधानको सामना गर्दै श्रीकृष्ण प्रणामी धर्मको प्रज्वलित दियोलाई बार नै राखे।