परमात्माको यस मनोरम सृष्टि/जगत्‌मा कृष्ण प्रणामी धर्मलाई
आद्याचार्य निजानन्द स्वामी सद्गुरु श्री देवचन्द्रजी महाराजले प्रकट
गर्नु भएको हो । उहाँले वि.सं. १६६४ देखि निष्ठाबद्ध भई कठोर
साधनापूर्वक चौध वर्षसम्म श्रीमद्भागवत कथा श्रवण गर्नु भयो । त्यस
साधनाको फलस्वरूप वि.सं. १६७८ आश्विन चतुर्दशी तिथि रविवारका
दिन पूर्णब्रह्म परमात्मा अक्षरातीत श्रीकृष्णले दर्शन दिई षोडषाक्षरी
बीज तारतम महामन्त्र प्रदान गरी यस विश्व जगत्‌मा श्रीकृष्ण प्रणामी
धर्मको प्रचारमा प्रसार गर्न आज्ञा दिनु भयो । तत्पश्चात्‌
निजानन्दाचार्य सद्गुरु धर्मको प्रचारमा लाग्नु भयो । सद्गुरुले आफ्नो
परम शिष्य महामति श्री प्राणनाथजीलाई वि.सं. १६८७ मंसिर शुक्ल
नवमीका दिन सन्त्र-दीक्षा दिएर धर्मको प्रचार प्रसार गर्नै आशीर्वाद
सहित आदेश दिनु भयो । महामति श्री प्राणनाथजीले देशदेशान्तरमा
व्यापक रूपले श्रीकृष्ण प्रणामी धर्म निजानन्द सम्प्रदायको प्रचार प्रसार
गर्नु भएको हौ । सद्गुरु निजानन्दाचार्य श्री देवचन्द्रजी महाराज
पश्चात्‌ महामति श्री प्राणनाथजीको श्रीकृष्ण प्रणामी धर्मको प्रचार
प्रसार र विस्तारमा विशिष्ट योगदान रहेको छ।

श्रीकृष्ण प्रणामी धर्मलाई सम्प्रदायको रूपले हेर्ने हो भने
निजानन्द सम्प्रदायको नामले चिनिन्छ । सम्प्रदाय र धर्म फरक चीज
हुन्‌ । सम्प्रदाय भनेको पन्थ८मार्ग हो । धर्म मंजील अर्थात्‌ गन्तव्य
स्थल हो । धर्म भनेको सूर्य हो भने सम्प्रदाय भनेको ताराहरू जस्तै
हौ । सम्प्रदाय धेरै हुन्छन्‌ तर धर्म एउटै हुन्छ । धर्म भनेको सत्य हो,
सम्प्रदाय भनेको सत्यसम्म पुन्याउने बाटाहरू हुन्‌ । मार्ग कहिल्यै
मंजील अर्थात्‌ गन्तव्य स्थल हुन सक्दैन ।